Veille 2.1

De energietransitie jaagt de vraag naar grondstoffen de hoogte in. Dat schept heel wat kansen en uitdagingen. Maar grijpen we die ook? En zo ja, wie dan?

In Congo verdringen uiteenlopende spelers zich om de exploitatie van de kobalt- en kopermijnen. Maar voor een heuse industriële omwenteling ontbreken vooralsnog de voorwaarden en de visie.

In zijn omgeving ziet MO*redacteur John Vandaele ‘gelukkige deals tussen (bio)boeren en burgers, dikwijls van onderuit’. Die steken schril af tegen de manier waarop landbouw de voorbije decennia vaak als pasmunt diende om andere belangen en sectoren te dienen.

Historisch of een gemiste kans? MO*journalist John Vandaele fileert het slotakkoord van de COP28 in Dubai. Hij stelt vast dat veel zal afhangen van wat met het akkoord zal gebeuren en van de strijd die op allerlei manieren en niveaus wordt gevoerd.

Hoopvol nieuws: er wordt steeds meer zonne- en windenergie geproduceerd. Maar het is nog lang niet genoeg om een dramatische opwarming van de aarde te voorkomen. Er liggen nog veel kansen om te investeren in het Globale Zuiden. Hoe en hoe snel nemen we de bocht naar een duurzame transitie?

Klimaatakkoorden, de beurzen, voedselproductie, leveringsketens die beginnen in China en eindigen in onze winkels… Een wereld zonder internationale samenwerking lijkt ondenkbaar. Maar de oorlog in Oekraïne brengt die samenwerking in gevaar.

Kunnen koolstofkredieten een deel leveren van de miljarden die nodig zijn om het Congolese woud te redden? Dat moet nog blijken. MO* trok naar Congo en zag er zowel hoopvolle projecten als struikelblokken. Maar kunnen we het ons permitteren om het systeem van koolstofkredieten niét te gebruiken?

In het Congolese park Kahuzi-Biega zijn interacties tussen dieren en mensen schering en inslag. Om de risico’s van overdraagbare ziektes te beperken, werd het project One health gelanceerd. Daarbij wordt gepleit voor een holistische aanpak: de gezondheid van mens, milieu en dier vormt één geheel.

Congo is een grootmacht op het vlak van biodiversiteit. Met buitenlandse hulp brengt het land die zelf in kaart. Tegelijk zetten menselijke activiteiten alle ecosystemen onder druk, erkennen de Congolezen zelf. In de natuurparken, de hotspots van biodiversiteit, zijn de uitdagingen groot.

Congo is een grootmacht op het vlak van klimaatregulering. Congolese politici zijn zich daarvan steeds meer bewust en eisen nu boter bij de vis. Maar rijke landen leggen vooralsnog weinig geld op tafel, ziet milieuminister Ève Bazaiba. ‘We zullen het milieu niet beschermen met onze eigen goede wil.’

Het Congolese woudbassin huisvest de krachtigste long ter wereld. MO*journalist John Vandaele onderzocht hoeveel middelen er worden vrijmaakt om het onmetelijke woud te beschermen. De hamvraag: kunnen de Congolezen hun welvaart opkrikken zonder dat ze hun kwetsbare bossen kappen? Enkele slotbeschouwingen.

Congo wil zich volop op de kaart zetten als een land dat met oplossingen komt voor de klimaatverandering. Maar wil het in die missie slagen, dan zal het land ook moeten luisteren naar de grieven van zijn noodlijdende bevolking. Nuttige eerste stappen worden gezet, maar de weg is nog lang. ‘Het vraagt tijd om menselijke gewoontes te veranderen.’

Bien que la forêt amazonienne soit nettement plus étendue, les forêts tropicales du bassin du Congo, au cœur de l’Afrique, absorbent aujourd’hui davantage de CO2 dans l’air. Cela semble être une bonne nouvelle, mais ces forêts disparaissent également à un rythme rapide. Plusieurs pays investissent dans des projets visant à protéger ces forêts. Mais ces projets ont peu de chance de réussir s’ils n’aident pas aussi la population, en forte croissance, à progresser.

MO*journalist John Vandaele bezocht in Congo de ngo Faja Lobi, die tien jaar geleden werd opgestart door Gentenaar Jurgen Heytens. Met vele kleine giften plantte de organisatie 3000 hectare bos aan in de savannes van Kwilu én werd ze de grootste werkgever van de streek. Het is een zoektocht naar een ontwikkelingspad dat welvaart brengt, en tegelijk het woud intact laat.

Hoewel het Amazonewoud beduidend groter is, halen de tropische wouden in het Congobekken, in het hart van Afrika, vandaag meer CO2 uit de lucht. Dat lijkt goed nieuws, maar ook deze wouden zijn in sneltempo aan het verdwijnen. Verschillende landen, waaronder ook ons land, investeren in projecten om de bossen te beschermen. Toch hebben zulke projecten maar weinig kans op slagen als ze ook niet de snelgroeiende bevolking vooruithelpen.

De klimaatverandering kost nu al levens en levenskwaliteit, maar ook geld, veel geld. Als overheden, bedrijven en burgers niets of te weinig doen, leidt de ecologische crisis ook tot een economische ramp. MO*journalist John Vandaele maakt een tussentijdse balans op met het meest recente VN-klimaatrapport in de hand.

Moet een project aan alle sociale en ecologische normen beantwoorden vooraleer de Belgische Investeringsmaatschappij voor Ontwikkelingslanden (BIO) zich er met belastinggeld kan in engageren? MO* boog zich over die vraag met Els Hertogen, directeur van 11.11.11 en Luuk Zonneveld, de CEO van BIO.

De klimaatverandering teistert vandaag direct de inkomens en levens van honderden miljoenen mensen. MO*redacteur John Vandaele ziet dat we vastlopen in vicieuze cirkels. ‘Dat ecologie economie wordt, geldt het scherpst in de armste samenlevingen.’

De inval in Oekraïne leidt tot meer economische regio­nalisering en maakt de wereld stuurloos. Klimaatverandering vereist nochtans dat we blijven samenwerken, schrijft MO*redacteur John Vandaele.

De zesentwintigste mondiale klimaattop is voorbij. Nooit eerder kreeg dat jaarlijkse ritueel zoveel aandacht. Maar wat wordt de erfenis van Glasgow? De resultaten zijn te mager om ons te behoeden voor dramatische opwarming, maar er werden toch stappen vooruit gezet. De weg van samenwerking bleef overeind in een verdeelde en verwarde wereld. En we leerden dat klimaatbeleid niet om rechtvaardigheid heen kan.

Een nooit gezien Europees plan, “Fit for 55”, moet de uitstoot van broeikasgassen écht terugdringen. Het begin van een krachtig klimaatbeleid én van een sociaal klimaatbeleid, stelt MO*journalist John Vandaele vast. En voor het eerst komen er nu ook structurele inkomsten voor zo’n sociaal klimaatbeleid: een klimaatbonus van zo’n 160 euro per Belgisch gezin. ‘Zonder die klimaatmarsen van de jongeren hadden we de European Green Deal er nooit op enkele maanden door gekregen.’

Het bruto nationaal product (bnp) is veruit de meest gebruikte welvaartsindicator. Toch schiet het klassieke meetinstrument tekort, want het brengt onder meer sociale of ecologische kosten niet in rekening. Dat kan beter, menen enkele topeconomen. Het is tijd voor een andere maatstaf. Alleen, bestaat die wel?